Iter Stellarum

A grande obra dos caminños de santiago

Non existía ata o momento unha obra que contemplase de forma global o Camiño como a “vía de vías” que é, tratando en profundidade todos os aspectos desta ruta; e, sobre todo, abordando todas as rutas. “A Grande Obra dos Camiños de Santiago. Iter Stellarum”e Hércules Ediciones vén encher ese baleiro.

Máis alá da súa vertente relixiosa e humana, os elementos artísticos e paisaxísticos, así como o propio contacto cos pobos e costumes, converteron esta vella ruta nunha vía cultural, nun camiño de espiritualidade ata o corazón de Galicia e, en consecuencia, nun gran valor turístico.

Cada ruta ofrece un universo distinto con só cambiar o punto de orixe: empezar o Camiño Francés en Roncesvalles pouco ten que ver con partir desde a catedral de Sevilla e dirixirse a Santiago polo que pode ser o segundo gran camiño de peregrinación a Compostela: a Vía da Prata; ou con percorrer Portugal de Sur a Norte, ben pola costa, ben polo interior. E que dicir daqueles que cruzaban o País Vasco e Cantabria por un camiño, o Norte, tan duro coma fermoso; ou dos que utilizaban o Camiño Primitivo para visitar o Salvador da catedral de Oviedo.

Catálogo

un profundo estudo sobre a peregrinación

Volumes i-viii

Nestes oito tomos realízase un profundo estudo sobre a peregrinación, un fenómeno case universal de todas as relixións e culturas, así como a súa influencia e repercusión.

Analízase a figura do Apóstolo desde o seu nacemento e nenez ata a aparición dos seus restos en Compostela. E examínase en detalle a catedral compostelá e a súa historia—unha das marabillas da arte mundial—, así como a propia cidade de Santiago, unha urbe na que se respira arte e historia polos catro costados, que por algo é Patrimonio da Humanidade e foi Cidade Europea da Cultura.

Además se hace un recorrido por las dos rutas de peregrinaje a Compostela más destacadas: el Camino Francés y la Vía de la Plata.
Ademais faise un percorrido polas dúas rutas de peregrinaxe a Compostela máis destacadas: o Camiño Francés e a Vía da Prata. Tanto se partimos desde Roncesvalles a Compostela coma se o facemos desde Sevilla, nas páxinas destes volumes poderemos atopar un gran legado non só devocional, senón histórico e artístico, froito dunha experiencia viva e dun encontro cun pasado cuxas pegadas seguen presentes.

camino de santiago vol i - A Grande Obra dos Camiños de Santiago
camino de santiago obra 200x300 - A Grande Obra dos Camiños de Santiago

o nexo cultural entre españa e portugal

Volumes IX-XI (Camiño Portugués)

Portugal e España comparten moito máis que un espacio xeográfico na Península Ibérica. Compartimos unha mesma relixión cuxo foco de difusión máis importante na Península estaba, e ainda segue estando, en Santiago de Compostela, e podemos afirmar que a influencia do Apóstolo céntrase en tres puntos importantes:

  • Primeiro: como difusor do cristianismo en toda Europa pero especialmente nesta área xeográfica.
  • Segundo: por o uso que da súa figura se fixo por os exércitos ibéricos na súa loita contra os musulmáns.
  • Terceiro: por todo o que se derivou dos camiños de peregrinación a Santiago, convertíndose no só en camiños de fe, senón tamén en camiños de cultura, camiños de concordia e de paz.

rutas menos conocidas pero excepcionales

Volumes XII-XIV (Camiño Primitivo e Camiño Norte)

Dúas rutas de peregrinación menos coñecidas pero igualmente fascinantes. O Camiño Primitivo inicíano en León os que deciden abandonar o Camiño Francés para, de paso que van á cidade do Apóstolo, desviarse e venerar o relicario de San Salvador en Oviedo.

camino de santiago vol xii 200x300 - A Grande Obra dos Camiños de Santiago

o Camiño Primitivo

Así pois, desde o hospital de San Marcos en León diríxense a Arbas del Puerto e Pajares, Pola de Lena e de Mieres del Camino ata chegar a Oviedo pola Rebollada. Tras ver a Cámara Santa ovetense, retoman súa ruta por Escamplero, Peñaflor, Grado, La Cabruñana, Cornellana, Salas, Tineo, Pola de Allande e, por fin, cruzan o porto do Acevo para entrar en Galicia. A través de Fonfría, A Proba de Burón, Palfito, A Fonsagrada, Paradavella, Baleira, A Esperela, Fonteo, Vilalle, Vilabade, As Penas de San Lázaro, Soutomerille, Romeán e Bascuas chegan á cidade romana de Lugo. Despois da visita a San Froilán na catedral, ou tras contemplar as espléndidas igrexas de San Miguel de Bacurín e Santa Baia de Bóveda, o Camiño continúa por San Román da Retorta, Toques e Abeancos, para desembocar en Melide, onde se une de novo co Camiño Francés ata chegar a Compostela.

o Camiño do Norte

Os diversos elementos que constitúen o medio físico dos vales cántabros e vascos mostran, tras unha aparente homoxeneidade da paisaxe rexional, unha rica variación de combinacións. Desde as plataformas costeiras, de relevo ondulado e suave clima, ata os espazos de montaña que, polas súas pendentes, resultan hostís para os asentamentos. Ambos territorios encerran contrastados ecosistemas, dentro dos cales se asentaron as comunidades rurais tradicionais. O medio físico podía chegar a ser altamente condicionante das súas formas de vida, hábitat e comunicación. O estudo da infraestrutura viaria no País Vasco e en Cantabria estivo esquecido ata época recente. Os volumes Camiño Norte I e Camiño Norte II baséanse principalmente nunha aproximación documental, intentando reconstruír, a pesar dos grandes baleiros cronolóxicos e documentais existentes nos dous territorios, non só a posible existencia do Camiño da Costa, senón tamén os diferentes eixos vertebradores desde os portos do litoral cantábrico cara ao Camiño Francés.

camino ingles mar 653x1024 - A Grande Obra dos Camiños de Santiago

La peregrinación por mar

Volume xvi (Camiño inglés)

A peregrinación xacobea estivo sempre, na historia e na tradición, asociada cunha rede de vías terrestres: grandes camiños públicos de longa distancia que converxían desde puntos moi afastados de Europa. Houbo tamén –e isto menciónase case con carácter anecdótico ou marxinal— unhas peregrinacións por mar.

O presente volume aborda a historia das devanditas peregrinacións e a orixe do chamado “Camiño Inglés de Santiago”, pero tamén as características actuais da devandita vía, que cada vez conta con máis peregrinos.

O chamado Camiño Inglés de Santiago, itinerario marítimo-terrestre, é unha ruta de dobre ramal, con inicio na Coruña e en Ferrol, o que lle dá unha traza de “Y”, con unión na zona de Hospital (parroquia de San Lorenzo de Bruma), pequena aldea pertencente ao municipio de Mesía onde antigamente situábase un hospital de peregrinos, do que se conserva recordo no topónimo que dá nome ao lugar.

A Coruña foi a ruta principal desde os tempos medievais, dado que o porto herculino tivo o privilexio de entrada e saída de mercadorías e viaxeiros, mentres Ferrol e outros portos eran unha opción secundaria, dependendo, sobre todo, das circunstancias climáticas para a navegación. Na actualidade, Ferrol atrae cada vez máis peregrinos.

Desde 1991, cando se recuperou esta ruta, trazándose un itinerario definido, non pasaron duns centos de peregrinos que por aquí circularon. Pero xa no Ano Santo de 2010 contabilizáronse preto de 10.000 romeus que fixeron o camiño por esta vía xacobea, desde A Coruña e Ferrol. Iso parece indicar unha reactivación desta ruta que, coas melloras practicadas nos últimos anos, é de esperar que terá, cada vez, unha maior afluencia.

Arousa como destino singular de pregrinación

Volúmen XVII (ruta marítima de arousa)

Tan importante como o destino é o marabilloso camiño que nos leva ata el —a ruta marítima de Arousa— e a súa orixe mesma —a “ translatio” dos restos do Apóstolo Santiago desde Jaffa (actual Tel Aviv) ata Iria Flavia (Padrón) no século I d. C.—

Un Camiño é moito máis que un camiño. Hai moito da alma de Galicia nos Camiños de Santiago e hai moito da alma de Galicia en cada un, porque cada camiño ten algo especial que o caracteriza e distingue. Con todo, algún Camiño preséntasenos cun carácter distinto, unha alma nova e un destino —atrevémonos a chamalo así— que aquí descubrimos e mostramos ao lector.

O presente volume trata a historia deste destino singular de Arousa, un “triángulo fascinante” delimitado ao note pola Serra do Barbanza, cos seus espléndidos miradoiros da Curota e O Iroite, que ten as súas réplicas no leste, no Monte Xiabre e no miradoiro de Monte Lobeiro, entre Vilagarcía de Arousa e Vilanova de Arousa.

caminos de santiago arousa 713x1024 - A Grande Obra dos Camiños de Santiago

O suroeste péchase coa Ría de Pontevedra, con Sanxenxo e O Grove e as illas de Ons e Sálvora, na boca de Arousa. O vértice norte do triángulo prolóngase en dirección a Santiago, pola veiga do río Sar, afluente do Ulla que nace no noroeste da propia cidade.

A obra analiza tamén a “intrahistoria” desta terra, a historia da vida cotiá e do que a fai única: a pesca e o marisqueo, o soado viño albariño, tradicións como a Romaría Viquinga de Catoira, así como un conxunto de escritores, xornalistas e artistas —desde Macías “ou Namorado” a Castelao— que teñen no Mar de Arousa o seu berce ou a súa fonte de inspiración.

Pero tan importante como o destino é o marabilloso camiño que nos leva ata el —a ruta marítima de Arousa— e a súa orixe mesmo —a “ translatio” dos restos do Apóstolo Santiago desde Jaffa (actual Tel Aviv) ata Iria Flavia (Padrón) no século I d. C.—. Segundo mantén a tradición, os discípulos do Apóstolo, Teodoro e Atanasio, trasladaron nunha barca de pedra ao Apóstolo, ao que Herodes Agripa mandou degolar. Séculos máis tarde de produce o descubrimento do sepulcro do Apóstolo, dando lugar ao Camiño de Santiago como ruta de peregrinación para venerar os seus restos. Por iso, moitos defendemos a este camiño como o Primeiro Camiño de Santiago.

A “Ruta Xacobea do mar de Arousa e o río Ulla”, que hoxe conmemora tal evento, foi presentada como ruta turística en 1963 a instancia de José Luis Sánchez-Agustino López. Desde entón ata hoxe este Camiño foise fortalecendo e contribuíu —co apoio de organismos públicos e privados— á promoción cultural, turística e económica da ría de Arousa e do rio Ulla e de todos os concellos que nacen á súa beira.

Volume XVIII (Camiños de Prolongación)

Os peregrinos do pasado e o presente seguen experimentando algo especial en Fisterra e/ou Muxía. Por unha parte senten que a súa peregrinaxe rematou, pero que a o mesmo tempo aquí comeza algo, que o ocaso do sol non é máis que un anticipo, e que nas súas vidas algo principia ou nace nese mesmo momento.

La muerte del sol ya no es el tenebroso espectáculo que había sobrecogido a los supersticiosos legionarios comandados por Décimo Junio Bruto en su primera incursión a Gallaecia, sino un broche final, precedido de otros ritos purificadores como el baño o la quema de ropa vieja, entre los creyentes acompañados de los sacramentos de confesión o comunión, que puede abrir la puerta para superar de una vez por todas los problemas que han ido quedando atrás en el Camino, facilitando un proceso de renovación personal. Es por ello que el itinerario jacobeo a Fisterra y Muxía a pesar de su crecimiento en los últimos años, no ha sucumbido a un consumo turístico intrascendente y reitera su mensaje eterno para quien quiera escucharlo dispuesto a extraer un aprendizaje.

PORTADA CAMINO FISTERRA - A Grande Obra dos Camiños de Santiago

En toda época o enxeño popular e os promotores doutros santuarios concibiron eslóganes promocionais para beneficiarse da riada de peregrinos composteláns. Pero existe unha realidade que forzaba esa variante, desvío ou, como o caso que nos ocupa, prolongación cara a unha segunda e nova meta devocional: os peregrinos do pasado adoitaban estar mediatizados polo compoñente relixioso, votivo ou penitencial da súa experiencia e con facilidade animábanse a acometer novos retos sobre a marcha para visitar santuarios de renome polos seus milagres; por outra banda, non se pode ignorar que existe outra motivación indisociable do propio feito de desprazarse por terras estrañas: a curiosidade.

Este sentimento sempre acompañou ao peregrino desde a súa vocación de aventureiro, viaxeiro inquieto ou, a partir do século XIX, tamén como turista. Son, pois, ambas as razóns, devoción e curiosidade, as que nos permitirán comprender as causas últimas dunha Prolongación que, do mesmo xeito que a meta compostelá, posúe un fundamento lendario

A prolongación tamén era recomendada na propia catedral de Santiago, pois constituía un acto de gran devoción visitar ao Santísimo Cristo de Fisterra —alá na súa igrexa de Santa María dás Areas, a partir do século XVII instalado nunha ostentosa capela barroca— e a Nosa Señora dá Barca en Muxía —co seu santuario ao bordo do mar, así mesmo reedificado no século XVIII—. Ambas as devocións completaban unha triloxía esencial para calquera cristián, pois tras visitar ao apóstolo Santiago, a figura dun privilexiado mediador, prostrábanse ante a Virxe, suprema intercesora do xénero humano, e tamén ante o Cristo crucificado, que era o propio Deus redentor inmolado polos homes.

Pero ante a inmensidade do océano, nun marco natural maxestoso, o cristianismo non había senón reconvertido o que xa constituía con anterioridade un espazo sacro relacionado, basicamente, con cultos propiciatorios da fecundidade. Esta nova lectura converte o escenario fisterrano —entendendo baixo esta denominación o ámbito das terras comprendidas entre Fisterra e Muxía— nun lugar propicio para obter as últimas respostas ao sentido da peregrinación. De feito, a presenza do océano infinito, sen máis posibilidade física de camiñar cara a occidente, manifestábase como o gran dilema da vida humana ante o abismo do descoñecido, á vez que un símbolo do tránsito que han de percorrer as almas, tras a resurrección, cara ao Paraíso ou o Inferno.

Carriño da compra
Scroll ao inicio