A Grande Obra dos Camiños de Santiago – Prolongación Xacobea a Fisterra e Muxía (VOLUME XVIII)

En toda época o enxeño popular e os promotores doutros santuarios concibiron eslóganes promocionais para beneficiarse da riada de peregrinos composteláns. Pero existe unha realidade que forzaba esa variante, desvío ou, como o caso que nos ocupa, prolongación cara a unha segunda e nova meta devocional: os peregrinos do pasado adoitaban estar mediatizados polo compoñente relixioso, votivo ou penitencial da súa experiencia e con facilidade animábanse a acometer novos retos sobre a marcha para visitar santuarios de renome polos seus milagres; por outra banda, non se pode ignorar que existe outra motivación indisociable do propio feito de desprazarse por terras estrañas: a curiosidade. Este sentimento sempre acompañou ao peregrino desde a súa vocación de aventureiro, viaxeiro inquieto ou, a partir do século XIX, tamén como turista. Son, pois, ambas as razóns, devoción e curiosidade, as que nos permitirán comprender as causas últimas dunha Prolongación que, do mesmo xeito que a meta compostelá, posúe un fundamento lendario.

A prolongación tamén era recomendada na propia catedral de Santiago, pois constituía un acto de gran devoción visitar ao Santísimo Cristo de Fisterra —alá na súa igrexa de Santa María dás Areas, a partir do século XVII instalado nunha ostentosa capela barroca— e a Nosa Señora dá Barca en Muxía —co seu santuario ao bordo do mar, así mesmo reedificado no século XVIII—. Ambas as devocións completaban unha triloxía esencial para calquera cristián, pois tras visitar ao apóstolo Santiago, a figura dun privilexiado mediador, prostrábanse ante a Virxe, suprema intercesora do xénero humano, e tamén ante o Cristo crucificado, que era o propio Deus redentor inmolado polos homes.

Pero ante a inmensidade do océano, nun marco natural maxestoso, o cristianismo non había senón reconvertido o que xa constituía con anterioridade un espazo sacro relacionado, basicamente, con cultos propiciatorios da fecundidade. Esta nova lectura converte o escenario fisterrano —entendendo baixo esta denominación o ámbito das terras comprendidas entre Fisterra e Muxía— nun lugar propicio para obter as últimas respostas ao sentido da peregrinación. De feito, a presenza do océano infinito, sen máis posibilidade física de camiñar cara a occidente, manifestábase como o gran dilema da vida humana ante o abismo do descoñecido, á vez que un símbolo do tránsito que han de percorrer as almas, tras a resurrección, cara ao Paraíso ou o Inferno.

Sen necesidade de recorrer a complexos códigos teolóxicos, os peregrinos do pasado e o presente seguen experimentando algo especial en Fisterra e/ou Muxía. Por unha banda senten que a súa peregrinaxe concluíu, pero que ao mesmo tempo aquí comeza algo, que o ocaso do sol non é máis que un anticipo, e que nas súas vidas algo principia ou nace nese mesmo momento. A morte do sol xa non é o tenebroso espectáculo que había sobrecogido aos supersticiosos lexionarios comandados por Décimo Xuño Bruto na súa primeira incursión a Gallaecia, senón un broche final, precedido doutros ritos purificadores como o baño ou a queima de roupa vella, entre os crentes acompañados dos sacramentos de confesión ou comuñón, que pode abrir a porta para superar dunha vez por todas os problemas que foron quedando atrás no Camiño, facilitando un proceso de renovación persoal. É por iso que o itinerario xacobeo a Fisterra e Muxía a pesar do seu crecemento nos últimos anos, non sucumbiu a un consumo turístico intranscendente e reitera a súa mensaxe eterna para quen queira escoitalo disposto a extraer unha aprendizaxe.